سازهای زهی همچون تار متشکل از سیم هایی است که امواج صدا را انتقال می دهند . برای اینکه هنگام نواختن ، صدای نامطلوبی به گوش نرسد و صدای سیم ها با یکدیگر هماهنگی و تناسب داشته باشند ، آن ها را روی نت های متفاوتی تنظیم و یا به اصطلاح کوک می کنند .در این مقاله کوک کردن ساز تار به روش اصولی و آسان را به شما عزیزان ارائه می کنیم تا به راحتی بتوانید ساز خود را کوک کنید و همیشه با ساز کوک و خوش صدا نوازندگی کنید .
کوک استاندارد تار
در ابتدا لازم است تا با سیم های تار آشنا شویم . تار شش سیم دارد که به وسیله ی سیم گیر و گوشی به ساز متصل می شود . سیم های تار به صورت دو تایی نوازندگی می شوند به این معنا که دوسیم پایین ، دو سیم وسط و دو سیم بالا با هم انگشت گذاری و نوازندگی می شوند . پس کوک این جفت سیم ها با یکدیگر یکی است ، جز در برخی از کوک ها که دو سیم بالا ( بم) متفاوت کوک می شوند .
ساز تار کوک های مختلفی دارد که برای اجرای دستگاه های مختلف موسیقی ایرانی استفاده می شود . بعضی از کوک های تار کوک پایه و اصلی هستند که می توانند تمامی دستگاه ها را اجرا کنند . کوک استانداردی که برای همه ی هنرجویان مبتدی استفاده می شود برای سیم های اول تا ششم ( از پایین به بالا) به ترتیب دو ، دو ، سل ، سل ، دو ، دو می باشد که علامت های انگلیسی آن ها C C G G C C است . سیم اول ، دوم و پنجم در این کوک یک صدا را دقیقا دارند و سیم ششم (بم) نت دو با یک اکتاو بم تر کوک می شود .می توان از دیگر کوک های اصلی تار به کوک دو ، دو ، سل سل ، ر ، ر و کوک دو ، دو ، فا ، فا ، دو ، دو اشاره کرد .
کوک کردن تار با تیونر یا اپلیکیشن
در این بخش کوک کردن تار را با روشی آسان با استفاده از دستگاه تیونر یا اپلیکیشن مشابه آن بر روی موبایل به شما عزیزان آموزش می دهیم . یک دستگاه تیونر در ابتدا باید تهیه کنید که برای نوازندگان یک دستگاه ضروری است . به این منظور می توانید از اپلیکیشن های تیونر موبایل که کار دستگاه تیونر را دقیقا انجام می دهند استفاده کنید .
دستگاه یا اپلیکیشن تیونر اینگونه عمل می کند که بعد از شنیدن صدای ساز در یک فرکانس مشخص نت آن صدا را به ما نشان می دهد . جهت کار کردن با تیونر دستگاه را روشن و یا در صورت استفاده از اپلیکیشن موبایل آن را باز کنید . در قسمت تنظیمات فرکانس دستگاه را برروی 440 هرتز قرار دهید زیرا این فرکانس استاندارد است . شما می توانید به راحتی از طریق تنظیمات اپلیکیشن و یا فلش های قرار گرفته روی تیونر این فرکانس را تنظیم نمایید . اما همیشه به طور پیش فرض این فرکانس بر روی 440 قرار دارد .
کوک کردن سیم اول تار
در نخستین گام از سیم اول که پایین ترین سیم است شروع می کنیم . برای شروع کار ابتدا تار را در همان حالت نواختن روی پا قرار دهید به گونه ای که وزن تار روی پای شما باشد . حتما جهت کوک کردن با مضراب به سیم ضربه بزنید . روی سیم اول به صورتی که به سیم دوم برخورد نکند مضراب بزنید و تیونر را نزدیک ساز قرار دهید . پس از دیدن علامت نت سیم نواخته شده روی تیونر اقدام به تنظیم کردن آن نمایید . برای این کار می توانیم از گوشی که سیم اول به آن متصل شده استفاده می کنیم .
گوشی های تار
بعد از نواختن و مشاهده نت سیم اول چنانچه نت مشاهده شده بم تر از نت استاندارد باشد باید گوشی را در جهت سفت شدن سیم خلاف عقربه های ساعت بچرخانید . به این صورت که اگر نت های بم از دو که شامل نت سی(B) سی بمل (Bb) و یا لا و پایین تر باشد لازم است تا سیم را سفت تر کنید تا صدا زیر تر گردد .
چنانچه سیم ساز شما بیش از حد شل است و یا کوک خالی کرده است قطعا باید در جهت سفت شدن گوش را بچر خانید . و چنانچه احساس کنید سیم زیادی سفت است و یا در تیونر علامت نت های زیر تر مثل ر بمل ( Db) ، ر( D) می بمل (ٍEb) و یا سایر نت های بالاتر بود باید گوشی را در جهت شل شدن سیم و جهت عقربه های ساعت بچرخانید .نکته مهم که باید به آن توجه کنید این است که باید گوشی های تار را بسیار آرام و بچرخانید زیرا چرخاندن سریع ممکن است موجب پاره شدن سیم و یا شل شدن کامل سیم شود .
بعد از آنکه جهت چرخش گوشی را متوجه شدید گوشی را به آرامی بچرخانید و همزمان بر روی سیم مضراب بزنید و به تیونر توجه کنید . هنگامی که نت شان داده شده دو با علامت C شد سیم شما کوک شده است . در حالت کوک دقیق تیونر چراغ سبز نشان می دهد و خط نشانگر در وسط قرار می گیرد .
کوک کردن سیم دوم تار
برای کوک کردن سیم دوم هم دقیقا مشابه سیم اول عمل کنید و این بار روی سیم مضراب زده و گوشی سیم دوم را بچرخانید تا زمانی که بر روی نت دو (C) تنظیم گردد . جهت افزایش دقت کوک ساز توجه داشته باشید که در کوک سیم اول کنار علامت C یک عدد 4 باید قرار گیرد که بیانگر تنظیم درست است و چنانچه عدد 3 داشته باشد به معنای این است که کوک شما یک اکتاو بم تر است و باید کوک را با سفت کردن سیم بالا ببرید .جهت بهتر کوک شدن توجه کنید که صدای دو سیم اول تار باید دقیقا یکی باشند پس بعد از کوک کردن هر دوسیم را باهم مضراب بزنید و از یکی بودن نت ها اطمینان حاصل کنید .
کوک کردن سیم های وسط تار ( سیم های سل )
روش کوک کردن سیم های زرد نیز دقیقا مشابه دو سیم اول است با این تفاوت که در نت این دو سیم سل( G) است . نت های بم تر از G شامل نت های F#، F E و ... است که در این حالت ها به سفت کردن سیم نیاز دارید . و اگر کوک بالا تر بود ( نت های لا بمل، لا، سی بمل و غیره) گوشی را در جهت سفت شدن بچرخانید . توجه داشته باشید که نشانگر تیونر باید در وسط قرار بگیرد پس چنانچه نت G نشان داده شود و نشانگر سمت راست بود لازم است سیم را خیلی کم شل کنید و در صورت قرار گرفتن نشانگر در سمت چپ سیم را سفت تا نشانگر به وسط برسد .
نکته مهم : سیم های زرد تار به علت جنسشان ، نرم تر از سیم های سفید هستند و احتمال پاره شدن سیم بیشتر است . برای کوک کردن سیم های زرد گوشی ها را آرام تر بچرخانید زیرا برای کوک کردن به فشار کمتری نیاز دارند .
کوک کردن سیم های بم تار
در مرحله آخر سیم های پنجم و ششم سیم های بالایی تار را کوک می کنیم . سیم پنجم دقیقا مانند دو سیم اول و با همان نت کوک می شود و سپس به سراغ سیم ششم یا سیم بم می رویم . سیم بم ضخیم تر از بقیه سیم ها است و برای کوک کردن به فشار بیشتری نیاز دارد برای بهتر کوک کردن و اینکه تسلط بیشتری داشته باشید کف دست خود را روی گوشی تار قرار دهید و با کل دست گوشی را بچرخانید .
نت دو همان نت سیم بم است اما یک اکتاو بم تر از سیم های اول و پنجم . یعنی در تیونر در کنار علامت نت دو C عدد 3 قرار می گیرد (3C) که نشان دهنده یک اکتاو بم تر بودن می باشد .همیشه سعی کنید ساز خود را دقیق کوک کنید و تمرین و نوازندگی را با ساز کوک شده کنید . نوازندگی با سازی که حتی مقدار کمی از کوک خارج باشد هم صدایی ناخوشایند دارد و هم به گوش موسیقیایی شما آسیب می رساند .
سخن پایانی
نحوه کوک کردن تار از نکات پایه ایی و مهمی است که تمام هنرجویان و نوازندگان تار باید در آن تسلط داشته باشند . اکثر افراد مبتدی در کوک کردن دچار مشکل می شوند زیرا تنظیم دقیق تار به علت حساسیت گوشی ها و ندانستن شیوه صحیح چرخاندن گوشی و کوک کردن سخت به نظر می رسد . امیدواریم از این مقاله که در رابطه با کوک کردن ساز تار به روش اصولی و آسان بود نهایت استفاده را برده باشید .