ساز های بادی از اولین و قدیمی ترین آلات موسیقی به شمار می آیند که توسط دست بشر ساخته شده.انسان ها در زمانهای قدیم به مرور زمان آموختند که با دمیدن هوا در یک مخروط تو خالی، شاخ حیوانات یا یک برگ می توانند صداهایی بلند و بوقی شکل را ایجاد کنند
. با افزایش تجربه و دانش به مرور زمان انسان ها توانستند آلات موسیقی متفاوت و مدرن بسازند. زمانی که گفته می شود این ساز، چوبی یا برنجی است به این معنا نیست که آن ساز از چه جنس چوب یا برنج ساخته شده است. بلکه به این معنا است که این طبقه بندی بر پایه چگونگی و همچنین نحوه تولید صدا در دهنی آن مربوط می شود.
یکی از روش هایی که در دوره آموزش باعث پیشرفت و یادگیری بهتر می شود روش گروهی است . معلم باید فعالیت هاو یادگیری از طریق همیاری را به نحوی سازمان دهد که شاگردان احساس حقیقی وابسته بودن به یکدیگر را داشته باشند و بدانند که اعضای گروه تنها نمی توانند موفق باشند مگر اینکه تمام اعضا ی گروه موفق شوند در سال‌هاي اخير، نظام محافل علمی كشور ما با مشكلات متعددي روبه‌رو بوده است. حل اين مشكلات و برطرف كردن كاستي‌هاي آن يكي از دغدغه‌ها و نگراني‌هاي جدي دست‌اندركاران محافل علمی است.
انواع ساز های بادی
سازها ی بادی در ابعاد و انواع گوناگون ساخته می شوند. چنانچه حجم و سایز سازهای بادی بیشتر باشد ، صدای صوتی تولید تولید شده بم تر و هرچه سایزآنها کوچکتر باشد ، صدای صوتی زیرتری تولید می شود.
همانطور که میدانید این ساز ها به دو دسته تقسیم می شوند: ساز های بادی چوبی و ساز های بادی برنجی.
نام گذاری چوبی و برنجی برای ساز بادی به این معنا نیست که آن ها از چوب یا برنج ساخته شده اند. ساز فلوت از دسته سازهای بادی چوبی می باشد اما بدنه این ساز از فلز ساخته شده است و ساز ساکسیفون از برنج ساخته شده است اما در دسته سازهای بادی چوبی قرار گرفته است.
نام گذاری دسته ساز ها بر اساس چگونگی تولید صدا می باشد. در سازهای بادی چوبی در اثر لرزش قمیش یا لبه دهنی صدا ایجاد می شود و صدا در ساز بادی برنجی از طریق لرزیدن لب نوازنده درون کاسه دهنی سازی ایجاد می شود.
ساز های بادی چوبی
روی بدنه این سازها لوله های تو خالی وجود دارد که به اسم تیغه های هوایی شناخته می شود. با دمیدن هوا درون ساز و به ارتعاش درآمدن تیغه های هوایی صدا تولید می شود. از سازهای معروف این دسته می توان به ساز فلوت، ابوا، کلارینت در ساز های ایرانی اشاره کرد.بعضی از سازهای بادی ، انتقالی هستند مانند کلارینت سی بمل زمانی که نوازنده نت دو را بر روی سازبادی خود اجرا میکند صدای ایجاد شده سی بمل خواهد بود.
سازهای بادی چوبی قمیش دار تک زبانه
در سازها ی بادی چوبی قیمش تک زبانه یک قمیش تک زبانه بر روی سرساز قراردارد . قمیش در اصل یک وسیله ای چوبی است که فشار هوا میان این وسیله و سر ساز، باعث تولید صدا ی صوتی در ساز می شود. پس از آن جریان هوای فشرده شده به ساز منتقل می شود تا صدای نهایی ساز تولید شود.
سازهای بادی چوبی قمیش دار دو زبانه
روی سر این ساز ها یک قمیش دو زبانه قرارمیگیرد . قمیش دوزبانه وسیله ای از جنس چوبی است که از دو تکه چوب به هم متصل شده ، ساخته می شود. فشردگی هوا بین این دو تکه چوب باعث تولید صدا در این وسیله می شود و هوای تحت فشار آن به درون ساز منتقل شده و صدای اصلی ساز تولید می شود.
ساز بادی چوبی بدون قمیش
با دمیدن مناسب هوا در سرساز این سازها صدا تولید می شود. یک نمونه از این ساز ها فلوت می باشد .
تاریخچه ساز بادی
تاریخچه ساز بادی به سالهای بسیار قدیم که انسانها متوجه شدن با دمیدن در شاخ حیوانات صدا تولید می شود برمیگردد. وبه همین روند انسانها سعی کردند با استفاده از چوب چیزی مشابه بسازند و دراینگونه بود که ساز بادی چوبی اختراع شد. یکی از اولین سازهای بادی که ساخته شد یک فلوت چینی به نام فلوت جیاهو است که عمر آن بین ۷۸۰۰ تا ۹۰۰۰ سال تخمین زده می‌شود. این ساز از استخوان یک پرنده درست شده،و به‌عنوان قدیمی‌ترین ساز بادی جهان وبه عنوان جد آلات موسیقی مدرن شناخته می‌شود.
ساز بادی چوبی
این سازها قدمت بالایی دارند و درسال های گذشته همگی از چوب ساخته می‌شدند. اما امروزه برای ساخت آن‌ها از پلاستیک و فلزاتی مانند طلا و نقره نیز استفاده می‌شود. در انواع ساز بادی چوبی، از طریق لرزش قمیش و یا برخورد هوا با لبه دهانه صدا تولید می‌شود.
برای سازهای ارکستر سمفونیک به : فلوت، فلوت ریکوردر، کلارینت، باسِت هورن، ساکسیفون، فاگوت، اُبوا و کرانگله میتوان اشاره کرد و اکارینا و نی جز دسته سازها بادی چوبی هستند. اگرعلاقه‌مند به ساز اکارینا هستید، خواندن این مقاله را پیشنهاد میکنیم . در این مقاله ساز اکارینا را معرفی کرده و از انواع، قیمت و نحوه خرید آن سخن خواهیم گفت.
تقسیم‌بندی دقیق‌تر انواع ساز بادی
همانطور که مشاهده کردید سازهای بادی تنوع بسیار زیادی دارند، رده‌بندی آن‌ها کمی سخت است و دسته‌بندی که در بالا بیان شد ، در ادامه یکی دیگراز تقسیم‌بندی‌هایی که استانداردتر است و جزئیات کاملتری دارد را هم بیان میکنیم:
سازهای بادی مقید:
به سازهای بادی که روی بدنه خود،دارای سوراخ‌ها هایی برای تغییر نوسان های صدا هستند ، مقید گفته شده که برحسب نحوه تولید صدا، به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
لبه دار لوله‌ای: در این سازها هوا از برخورد با یک لبه تیز مرتعش می‌شود. آن‌ها به‌شکل عمود یا مایل روی لب‌ها قرار می‌گیرند و معمولاً هر دو سمت آن باز است. نی، نی‌لبک و ریکوردها از دسته سازهای بادی مقید لبه‌دار لوله‌ای به حساب می آیند . فلوت نیز جز این دسته می باشد اما با یک تفاوت که یک سمت لوله صوتی آن بسته است.
لبه‌دار محفظه‌ای: مانند گروه بالا هستند اما با این تفاوت که به جای لوله، محفظه صوتی دارند. همانند سوتک‌های سفالی هستند .
زبانه‌دار: در این نوع، هوا مرتعش نشده و ارتعاش زبانه باعث تولید صدا می‌شود. این سازها برحسب نوع زبانه به دو دسته تقسیم می‌شوند: یک لایه و دولایه.
سازهای بادی با زبانه یک لایه: زبانه این سازها، از یک تکه نازک لایه‌ای از جنس نی ساخته شده است وقتی در معرض هوا و فشار قرار می‌گیرد، مرتعش شده و حرکت هوا صدایی تولید میکند که به درون ساز می‌رود. این سازها می‌توانند دارای یک لوله یا دو لوله صوتی باشند. نی زبانه دار و قرنی از نوع لوله منفرد ونی دوزبانه و نی جفتی از نوع لوله مضاعف هستند. سازهایی همچون نی‌انبان بگ پایپ از نوع لوله مضاعف هستند که مخزنی برای ذخیره هوا دارند.
سازهای بادی با زبانه دولایه: در این دسته ساز بادی، زبانه دولایه، نازک و کوتاه است وبه دلیل اینکه کوتاه تر و ضخیم تر اززبانه های یک لایه هستند، نیاز به هوای بیشتر و پرفشارتری برای ایجاد صدا دارند. سرناها و بعضی کرناهای ایران از این نوع ساز ها هستند.
دهانه پیاله‌ای: در این مدل سازها صدا از طریق ارتعاش لب در یک محفظه کوچک که به شکل پیاله (در قسمت دهانی) ایجاد می‌شود. برای ساز های دهانه پیاله ای می توان بوق‌های فلزی و صدفی، ترومپت و هورن را نام برد.
سخن پایانی
همانطور که در یافتید ساز های بادی یکی از رویکردهای بسیار مهمی است که در این سالهای اخیر توجه بسیاری از اساتید و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. مدرس و اساتید در آموزش موسیقی سخت گیری دارند. برای خرید انواع ساز و کسب اطلاعات بیشتر به مجموعه دنیای ساز مراجعه نمایید.